Dieselmotoremissie (DME)

Sociale partners (werkgeversorganisatie VACO en werknemersorganisaties FNV Metaal, CNV Vakmensen en De Unie) hebben afspraken gemaakt over het beperken van dieselmotoremissie. Deze afspraken zijn vastgelegd in de Arbocatalogus voor de Banden- en Wielenbranche. De Arbeidsinspectie hanteert deze afspraken als branchenorm voor het veilig werken en deze zijn ook door de branche als zodanig erkend.

Dieselmotoremissie (DME) is schadelijk voor de gezondheid. Hoe vaker werknemers in de dieselrook werken en hoe meer in binnensituaties, hoe groter de kans op longaandoeningen en longkanker. Werken in de dieseldampen vergroot daarnaast de kans op hart- en vaatziekten. En u loopt het risico dat bestaande allergieën en andere acute en chronische aandoeningen aan de luchtwegen verergeren. In Nederland staat DME op de lijst van kankerverwekkende stoffen. Daarom is het nodig (en zelfs verplicht) om de blootstelling aan DME zoveel mogelijk te voorkomen of, als dat technisch niet mogelijk is, zoveel mogelijk te beperken. 

Dieselmotoremissie (DME) kan bij bedrijven in de banden- en wielenbranche vrijkomen bij:

• Het in- en uit de werkplaats rijden van voertuigen van klanten.
• Het in- en uit de werkplaats/magazijn rijden van eigen voertuigen.
• Het draaien van motoren in de werkplaats (onderhoud/reparatie en APK-keuring van voertuigen).
• Het rijden van heftrucks in werkplaats/magazijn.

Door blootstelling aan DME lopen werknemers risico op directe (acute) effecten, maar ook op gevolgen die pas optreden na jarenlange blootstelling (chronische effecten). De belangrijkste acute gevolgen zijn irritatie aan de ogen en de luchtwegen. Verder treden algemene symptomen op zoals hoofdpijn, vermoeidheid en misselijkheid. Dat komt door vluchtige componenten die vrijkomen bij dieselmotor-uitstoot, zoals koolmonoxide, stikstofdioxide, zwaveldioxide en aldehydes.

De uitstoot van dieselmotoren bestaat uit:

• vaste deeltjes (roet);
• gassen. 

Dieselmotoremissie staat op de lijst van kankerverwekkende stoffen. Uit onderzoek is gebleken dat werknemers die beroepsmatig zijn blootgesteld aan DME, een grotere kans hebben op longkanker.

De kankerverwekkende stoffen, de zogenaamde Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s) in uitlaatgassen zitten in de vaste deeltjes (roet). Het roet en dus de PAK’s ontstaan door onvolledige verbranding van de brandstof en de motorolie.

Aanpak

Bij het opstellen van de Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) moet de blootstelling aan DME worden beoordeeld op basis van schattingen of metingen. Dit hoeft niet als een bedrijf aan alle hieronder gestelde voorwaarden voldoet

Branchenorm
Sociale partners in de banden- en wielenbranche hebben een branchenorm voor DME vastgesteld van 7 microgram EC/M³.

U voldoet in principe aan deze branchenorm als u onderstaande maatregelen neemt:  

1. Plaats bronafzuiging in de vorm van een afvoerslang die de uitlaat volledig omsluit (bijvoorbeeld een manchet) bij een draaiende motor in de werkplaats. Een trechter is ook toegestaan, mits deze direct achter de uitlaatopening wordt geplaatst. Er mag geen of nauwelijks ruimte zitten tussen de trechter en de uitlaatopening.
2. Zorg voor afvoerkanalen die bovenstaande onderdelen met elkaar verbinden. Zo voert u de uitlaatgassen op een efficiënte manier direct naar buiten af.
3. Moet u een voertuig zonder roetfilter of een voertuig dat niet voldoet aan de Euro 5- of 6-norm de werkplaats in- of uitrijden? Gebruik een afzuigslang of plaats een opsteekfilter bij het rijden, als u meer dan een minimale rijafstand (8 meter) moet afleggen.
4. Voldoende luchtverversing.
5. Voorkom opdwarrelend stof door nat te reinigen of gebruik een industriële stofzuiger (in plaats van vegen) in de werkplaats. Probeer de werkvloer schoon te houden, want meer stof leidt tot een hogere concentratie DME.

Maatregelen
Er zijn twee opties om het risico op blootstelling aan DME aan te pakken:

• Los het probleem aan de bron op. Als u onderstaande maatregelen treft, voldoe je automatisch aan de regels en hoeft u verder niets aan te tonen.
• Verklein het probleem door maatregelen te nemen. Als u de onderstaande maatregelen neemt, voldoet u in principe aan de branchenorm.

Bij het oplossen of verminderen van het probleem moet u altijd de arbeidshygiënische strategie volgen. 

De bronaanpak (maatregel 1) is de meest gewenste oplossing. De persoonlijke beschermingsmiddelen (maatregel 4) zijn in de arbeidshygiënische strategie de laatste optie. Volg bij het treffen van maatregelen daarom altijd deze volgorde:

1. De bron van het probleem wegnemen of beperken:

• Vervang dieselmotorheftrucks, die in binnensituaties (omsloten ruimten) worden gebruikt, met een draagvermogen tot 8 ton. Gebruik in plaats daarvan heftrucks op elektriciteit, aardgas, waterstof of LPG. Vorkheftrucks die door LPG  worden aangedreven, moeten een katalysator hebben. Als vervangen technisch niet kan, dan zijn er maatregelen nodig om de uitstoot van DME te beperken.
• Schaf schone voertuigen aan die voldoen aan Euro 6-norm of EEV (Enhanced Environmentally friendly Vehicle).

2. Hulpmiddelen gebruiken om het probleem te verkleinen:

• Plaats bronafzuiging in de vorm van een afvoerslang die de uitlaat volledig omsluit (bijvoorbeeld een manchet) bij een draaiende motor in de werkplaats. Een trechter is ook toegestaan, mits deze direct achter de uitlaatopening wordt geplaatst. Er mag geen of nauwelijks ruimte zitten tussen de trechter en de uitlaatopening.
• Moet u een voertuig zonder roetfilter of een voertuig dat niet voldoet aan de Euro 5- of 6-norm de werkplaats in- of uitrijden? Gebruik een afzuigslang of plaats een opsteekfilter bij het rijden, als u meer dan een minimale rijafstand (8 meter) moet afleggen.
• Voldoende luchtverversing.
• Voorkom opdwarrelend stof door nat te reinigen of gebruik een industriële stofzuiger (in plaats van vegen) in de werkplaats. Probeer de werkvloer schoon te houden, want meer stof leidt tot een hogere concentratie DME.

3. Organisatorische oplossingen:

• Gebruik scheidingwanden om scheiding aan te brengen tussen de werkplek en de plek waar DME vrijkomt (‘vuile werkplek’ scheiden van ‘schone werkplek’). Doe dit bijvoorbeeld bij de roetmeting bij de APK. Door scheidingwanden worden uitlaatgassen tijdens de roetmeting  via bronafzuiging direct naar buiten afgevoerd.
• Optimaliseer de luchtverversing en ventilatie in de ruimte.
• Plan werkzaamheden waarbij DME vrijkomt op momenten dat er zo min mogelijk medewerkers in de werkplaats aanwezig zijn.
• Laat koude starts zo veel mogelijk buiten plaatsvinden.
• Laat dieselmotoren zo kort mogelijk draaien.
• Controleer regelmatig of de afzuigslang geen lekkage (scheurtjes) heeft.
• Controleer, voor zover aanwezig, regelmatig de werking van de mechanische afzuiging (afhankelijk van het gebruik, maar minimaal 1x per jaar).
• Bespreek in het werkoverleg het risico van dieselmotoremissie en benadruk hoe belangrijk  de maatregelen zijn om de blootstelling hieraan te minimaliseren.

• In uitzonderingssituaties waar bovenstaande maatregelen niet mogelijk zijn, kunt u uitwijken naar persoonlijke beschermingsmiddelen.

4) Persoonlijke beschermingsmiddelen:

• Als het echt niet anders kan, kunnen werknemers adembeschermingsmiddelen gebruiken (minimaal A2P3-maskers voor bescherming tegen gassen en deeltjes).

Tegenwoordig bestaat er een compleet leveringsprogramma van afzuigsystemen die ook geschikt zijn voor vrachtwagens en landbouwvoertuigen die hun uitlaten op lastig te bereiken plekken hebben. Ditzelfde geldt voor personenauto’s met twee uitlaten. Daarvoor kunt u opzetfilters gebruiken of hulpmiddelen  die aan de afzuigslang worden bevestigd.

Algemene maatregelen
Bespreek tijdens het werkoverleg hoe belangrijk het is dat iedereen in het bedrijf de veiligheidsvoorzieningen op de juiste manier gebruikt. Hiervoor kunt u de Tipkaarten Beperk DieselMotorEmissie (DME) gebruiken. Van deze Tipkaarten is een versie gericht op directie/preventiemedewerkers, en een versie voor werknemers. Betrek alle medewerkers, ook de preventiemedewerker, bij het zoeken naar oplossingen voor speciale situaties. Zorg voor regelmatig herhaalde instructie (jaarlijks) voor de medewerkers over de manier waarop blootstelling aan DME kan worden voorkomen of verminderd. Betrek zo nodig een deskundige bij het zoeken naar oplossingen en het geven van instructies.

Let op! Als bovenstaande oplossingsrichtingen onvoldoende vermindering van blootstelling aan dieselrook geven dienen A2P3-stofmaskers gedragen te worden.  

DME is kankerverwekkend. Ter bescherming van de medewerkers gelden er dus extra veiligheidseisen. Dat maatregelen veel geld kosten mag niet als reden gelden om deze niet te treffen.  

Oplossingen

De oplossingen in deze tabel staan ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. In elke kolom vindt u de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dus de mate waarin het risico vermindert geheel verdwijnt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan.

Normen en wetten

• Hoofdstuk 4 van het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit); met name afdeling 1: “Gevaarlijke stoffen” en afdeling 2: ”Aanvullende voorschriften kankerverwekkende of mutagene stoffen en kankerverwekkende processen”;
• Arbeidsomstandighedenregeling; Artikel 4.20c DME aangewezen als kankerverwekkend proces;
• Branchenorm Banden- en Wielenbranche DME (2012): 7 µg EC/m³ (TGG-8 uur, gemeten in respirabel stof)
• Praktijkrichtlijn roetmeting

Achtergrondinformatie

• Arbosite FNV Metaal
• Arbosite CNV
• DME Arboportaal SZW
• Basisinspectiemodule DME
• Brancherapport blootstelling DME (365 KeurCompany 2011)
• Tipkaart DME (een voor medewerkers en een voor preventiemedewerkers)